BEYİN küçülmesi beyin dokusunun ha­sara uğraması sonucu işlevini yitirmesi anlamına geliyor. Haricen mevrut zarara cebin veya oksijenlenme zaman akımı azlığında dağarcık bölgeleri alçak oranda etkilenebiliyor. İşlevini yitiren akıl dokusu bile kul­lanılmadığı üzere bir müddet sonra küçülmeye başlıyor. Sinir Bilimi Uzmanı Prof. Dr. Yoğunluk Uludüz, kanı küçülmesinin nedenleri­ni, işaretlerini, tedavi ve korun­ma yollarını şöyle anlattı…

Bölgesi ve şiddeti yetişkin

Yıllar ilerledikçe şüphesiz vücudumuz yaşlanıyorsa beynimiz bile saf kendisine yaşlanır. İlerleyen yaşla be­yinde küçülme de yaşanabilir. Bu ebat bellek hacminde azalma, düşünce sinir hücre bağlantıları olan bölgelerde küçül­me, asap hücreleri arası bağlantıların kaybolması, us ve sair organlar beyninde bilgelik iletişimi işleyen nörotransmitter dediğimiz iletici maddelerin miktarında ayrım şeklinde ortaya menfaat. Bu değişikliklerin temas biri dahi yaşla ilişkili olabilen kafa, düşünme becerisi ve mantıklı değişmeyen ödeme gibi kognitif yeteneklerin etkilenmesine kat açabilir. Ancak bazı bazı ortaya sâdır bu yakınmalar örtüsüz aynı hastalık belirtisi değildir. Herkesin beyni benzeri oranda yaşlanmaz. Anne sav yaşla alay malay beyinde küçülme olabilse da bunun hangi bölgede oldu­ğu ve şiddetinin alışılagelen sınırlarda olup olmadığı­dır. Eğer beyinde küçülme normal ihtiyarlama sürecine nazaran elan aşkın ise buna nöbet açan nedenleri anlamak gerekir.

Elbet anlaşılır?

Düşünce küçülmesiyle birlikte öğrenme zinde­ğü, konsantrasyon eksikliği, kelimeleri aklına ge­tirmede zorlanma, iletişim becerisinde eksilme, dağarcık problemleri, eğin ile beyinde inflamasyonun artması ve düşünce hücreleri arasındaki iletişimin azalması sebebiy­le hatır hızında yavaşlama görülebilir. Bu yakınmala­rı olanlarda akıl küçülmesi görülme ihtimali yüksektir. Elbette bunu kesin nüfuz etmek amacıyla tıpkısı hekime başvurulmalıdır. Hekim muayenesinde kişinin dara, göz hareketi, ko­nuşma, bilişsel kabiliyet ve iş çözme becerileri değerlendirilir. Değişmez tanıda ise radyolojik yerine görüntüleme tekniklerinden bellek MR etraflı­lemesi ve sonuç yıllarda dolay plana çıkan akıl PET BT görüntülemesi kullanılır.

Sebepleri nelerdir?

Beynin dosdoğru ve taze kalabilmesi amacıyla bazen ihtiyaçları vardır. Nefes damarlarının mıhlı olup, beyni ehliyetli miktarda besle­mesi, beynin yeterince oksijenlenmesi ve beynin bereketli dinlenmesi çokça önemlidir. Klinik kendisine yakınmalara nöbet açabilecek bellek küçül­mesi amacıyla ise riski zait birçok neden var. Bun­lar şöyle sıralanabilir:

■ 80 yaş üstünde oluşmak

■ Alzheimer, Parkinson, Serebral Palsi, Multiple Skleroz kadar hastalıklar

■ Alkol ve sigara bağımlılığı

■ Ruhsal Gerilim

■ Sivri kilo

■ Bellek felci

■ Beyinde aşağılık boyutlu damarların hasar görmesi

■ Akıl dokusunda enfeksiyon

■ Esas travması

■ AIDS kadar bulaşan hastalıklar

■ Covid 19 (Hastalığı geçirenlerin, geçir­memiş olanlarla karşılaştırıldığında beynin genel boyutlarında küçülme oranlarının henüz çok olduğu ve hele dahi akıl bölgelerinde boz husus kalınlığının azaldığı gözlenmiştir)

Tedavisi tür mü?

Tedavi genellikle şikayetlere yöneliktir. Bahsedilen şikayetlere bakarak reçete tedavileri ve destek vitaminler verilebilir. Bunun beraberinde fizik otama ve gelişim uğraş terapileri beynin tekrar canlandırılması üzere başvurulan yöntemlerdendir. Anahtar ve müşavere terapisi da yapılabilir. Bunlara rağmen aslında akıl küçüldüğünde daha çok gelişim işten biraz dahi esbak olur. Bittabi bakir bilgile­rimizin ışığında nöroplastisite yani eskimemiş sinir hücresi oluşumu özellikle ha­fıza sorunları olan olgularda işe yarayabilir.

Önlenebilir mi?

Küçülmeye başlamadan tılsım kabul etmek hatır sağlığı üzere yer doğru yoldur. İşte özen edil­mesi müstelzim noktalar:

■ Düşünce sağlığı üzere değme gün fiziksel aktivite yapılmalıdır. Debi hep vücudun kan akımını artırır, stresi azaltır, depresyonu önler ve hafızayı güçlendirir.

■ Akdeniz tipi tıpkısı beslenme dü­zeninin düşünce küçülmesine alın koruyucu rolü var. Beynin gerekseme duyduğu enerjiyi akla yatkın kaynaklar­dan gidermek hafızayı hararetli miktar.

■ Eskiden ve yeterli sürede uyumak, stresle ser ika yöntemlerini öğrenmek, faziletkâr tevettür, kolesterol ve diyabeti kontrol altında burulmak beyin küçülmesine alın önleyicidir.

■ Mental yerine sonsuz etkin tutmak; betik fehmetmek, söz oyunları kundaklamak, yıpranmamış bire bir uğraşı kazanmak, eskimemiş benzeri saz aleti çalmayı bellemek kabilinden zihni daim canlı halde sancımak beyni güçlendirir.

■ Arkadaşlarla ve aileyle birlikte vakit geçir­mek hem depresyonu hem stresi azaltır. Bu bile akıl sağlığına çıkar yol gibi sağlık.

■ B vitamini beyindeki nörotransmitter dediğimiz iletişimi güçlendiren maddelerin üretiminde artma sağlar. B vitamini sakat ise yetişkinlerde bellek kü­çülmesi ve kafa sorunları çokça cid­di sıkıntı yaratabilir. Bu nedenle B vitamini içeren gıdalar düzenli tüketilmeli. Gerektiğinde hekim semizlik­siyesiyle B1, B2, B6 ve B12 vitamini takviyeleri kullanılmalıdır.