Reisicumhur Yardımcısı Fuat Oktay, 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi sunumunda, “Mali disipline kararlılıkla devam ederken gayrı taraftan de bütçeyi faiz bütçesi olmaktan çıkararak bakım bütçesi haline getirdik. 2002 yılında bütçenin yüzde 43,2’si faize harcanırken 2021 yıl sonu itibariyle bu oranı yüzde 11,3’e düşürdük” dedi. Oktay, “Enflasyonla savaşım açısından şişman öneme haiz milli mal birimimizin istikrarını inşa etmek için adımlar attık. Bu kapsamda, 2021 yılı çatlak ayında liralaşma politikamızın tıpkısı unsuru yerine Kur Korumalı Mevduat ve Iltihak Hesabı’nı devreye aldık” diyerek konuştu.
Reisicumhur Yardımcısı Oktay, bugün TBMM Tasrif ve Bütçe Komisyonu’nda 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi’nin sunumunu yaptı. Oktay’ın sunumundan öne çıkan başlıklar şöyle:
“2023 YILI BÜTÇESİ ATILIM BÜTÇESİDİR: Göreve geldiğimizde Türkiye’yi eğitim, keyif, doğruluk ve düzenlilik üzerine mensur edeceğimizi söylemiştik. 20 yıldır sözümüzün arkasında durduk; domestik ve milli politikalarla Türkiye’yi çok farklı tıpkısı konuma taşıdık. Milli savaşçı uçağın ya üstelik Altın Elma’nın kanadından sabah yeli bulup dinç yaşta inovasyona sarılan TEKNOFEST kuşağı bizi anlatıyor. Parçalanmamış hedeflerimizin kaynağı, projesi ve dayanağı bellidir. Rastgele alanda politikalarımız ayakları yere kuvvetli basan temellere dayanmaktadır. 2023 Bütçe Kanunu Teklifi’miz de bu perspektifle hazırlanmıştır. Vatandaşlarımızın ihtiyaçlarına odaklanan ve bir zamanda tıpkı ofans bütçesi olan 2023 yılı bütçesi, Türkiye Yüzyılı’nın yolunu anahtar tıpkısı yapıdadır. 2023 bütçesi, kadınlarımızı güçlendirecek, ormanlarımızı koruyacak, enerji verimliliğini artıracak, tarımda rekolteyi yükseltecek, turizmde bakir rekorların önünü açacak, kültürel değerlerimizi zenginleştirecek ve daha takatli çokça alanda kalkınmayı, gelişmeyi sağlayacak tıpkısı bütçedir.
SON 50 YILIN YER BALABAN BÜYÜME HIZINA ULAŞTI: Türkiye, 2021 yılının önce çeyreğinden kesintisiz büyümesini sürdürerek 11,4 oranıyla son 50 yılın en erdemli tahaccüm hızına ulaşmıştır. Global ekonomilerde durgunluk endişelerinin mebde gösterdiği 2022 yılının ikinci çeyreğinde ülkemiz, eş gelişmekte olan ülkelerden müspet yönde ayrışarak yüzde 7,6 tahaccüm oranı ile OECD ülkeleri içerisinde arz yüksek oranda büyüyen ikinci mutluluk olmuştur. Kaydedilen faal tahaccüm performansıyla 2018 yılında 28 bin 281 dolar olan satın alma gücü paritesi cinsinden kişi başına gelirin, 2022 yılında artışını sürdürerek 34 bin 768 dolar seviyesine kadar yükselmesi öngörülmektedir.
İŞSİZLİĞİN 2023’TE 10,4’E GERİLEMESİ BEKLENİYOR: 2022 yılının ikinci çeyreği itibarıyla Türkiye, salgın öncesi döneme bakarak 2,6 milyona andıran arttırma istihdam artışıyla OECD ülkeleri arasında örtüsüz açıklık önceki sırada düz almayı başarmıştır. 2022 yılında istihdamdaki yıllık artışın 1,9 milyona yaklaşması ve aylaklık oranının sene sonu bakımından yüzde 10,8 yerine gerçekleşmesi öngörülmektedir. 2023 yılında ise başıboşluk oranının yüzdelik 10,4’e gerilemesi beklenmektedir.
OVP’DE BELİRLEDİĞİMİZ 2023 İHRACAT HEDEPİMİZ 265 MİLYAR DOLAR: İhracatımız, 2018 yılında 177,2 milyar dolardan 2021 yılında 225,2 bilyon dolara ulaşarak Ilımlı Vadeli Izlence hedeflerimizi aşmıştır. 2022 yılı ilkgüz ayı itibarıyla yıllıklandırılmış ihracatımız, 252 milyar doların konusunda çıkarak bir eşiği henüz geride bırakmıştır. Bu başarının elde edilmesinde ihracatçılarımızın ve ihracatçılarımıza destek verip önlerindeki engelleri kaldıran uygulamalarımızın payı büyüktür. OVP’bile belirlediğimiz 2023 yılı amacıyla dış satım hedefimiz olan 265 bilyon dolar ve 2024 yılı hedefimiz 285 milyar dolar üzere ve hatta bu hedefleri de tükenmek için, yeşil dönüşüm ve dijitalleşme kabilinden global ticaretteki yeni gelişmeleri yakından izleme ederek çalışmalarımızı proaktif tıpkısı şekilde sürdürmekteyiz.
DOĞRU PARTİ HÜKÜMETLERİ HİÇBİR AHIT POPÜLİST UYGULAMALARLA KAMU MALİYESİ GÖSTERLERİNİN BOZULMASINA İZİN VERMEDİ: Hele kamu maliyesi alanında, Amme Finansal Yönetim ve Kontrol Kanunu, Sayıştay Kanunu ve bir nice düzenlemeyi hayata geçirdik. Yurttaş odaklı, slayt, hesap verebilir ve uluslararası standartlara makul tıpkısı amme mali yönetim sistemi kurduk. Sahi 2002 yılında yüzde 11,1 olan merkezi dümen bütçe açığının GSYH’ye oranını, göreve geldikten sonra muhteşem oranda düşürdük. Şurası hele vurgulamalıyım ki DOĞRU Öğür hükümetleri hiçbir antlaşma popülist uygulamalarla amme maliyesi göstergelerinin bozulmasına müsaade vermemiştir, vermeyecektir. Mali sıkı düzen kararlılığımız esbak nasılsa zaman birlikte ayrımsız şekilde devam etmektedir.
MİLLİ MAL BİRİMİMİZİN İSTİKRARINI TESİS GITMEK AMACIYLA ADIMLAR ATTIK: Enflasyonla uğraş açısından iri öneme taşıyan milli servet birimimizin istikrarını yapmak amacıyla adımlar attık. Bu kapsamda, 2021 yılı çatlak ayında liralaşma politikamızın tıpkı unsuru kendisine Seviye Korumalı Yatırım ve Iltihak Hesabı’nı devreye aldık. Bu finansal ürüne vatandaşlarımız ve şirketlerimiz erdemli bağ göstermiş ve kitap devreye alındıktan bilahare döviz piyasalarında istikrar sağlanmaya başlamıştır.
BÜTÇEYİ FAİZ BÜTÇESİ OLMAKTAN ÇIKARARAK HİZMET BÜTÇESİ HALİNE GETİRDİK: Finansal disipline kararlılıkla devam ederken ayrıksı taraftan bile bütçeyi getiri bütçesi olmaktan çıkararak hizmet bütçesi haline getirdik. 2002 yılında bütçenin yüzde 43,2’si faize harcanırken 2021 yıl sonu itibariyle bu oranı yüzdelik 11,3’e düşürdük. Eş şekilde, 2002 yılında toplanan 100 teklik vergi gelirinin 85,7 lirası nema ödemelerine gidiyorken 2021 yılı itibariyle yemeden içmeden 15,5 lirasının faiz ödemelerine gitmesini sağladık.
2022 YILINDA ENFLASYONLA MÜCADELE KAPSAMINDA 276 MİLYAR TL VERGİ GELİRİNDEN VAZGEÇİYORUZ: Hiçbir çalışanımızı ve emeklimizi bugüne kadar enflasyona ezdirmedik, daha çok dahi ezdirmeyeceğiz. Bu sene, asgari ücrette yüzdelik 94,6 oranında, kamu görevlilerinin ve görevli emeklilerinin ücret ve aylıklarında yüzde 85,5 oranında, SSK ve DEMET-KIRAT zahmetli aylıklarında ise yüzdelik 78,6 oranında birikmiş artışlar yaptık. Vergisini ağır ezgi ödeyen mükelleflerimize rüşvet indirimi imkanı getirdik. 2022 yılında üstelik enflasyonla savaşım kapsamında 276,8 milyar lira vergi gelirinden vazgeçiyoruz.
70 MİLYAR TL’LİK KREDİ İMKANI İŞLETMELERİMİZİN KULLANIMINA SUNULDU: Firmaların işletme giderlerini bloke etmek; yatırım, ihracat ve imalatı motive etmek için tahminî 70,4 bilyon teklik cesaret imkanı işletmelerimizin kullanımına sunulmuştur. Bunun yanı sıra 2022 yılının ikinci yarısında sektörel ihtiyaçlar gözetilerek ekincilik ve inşaat sektörüne yönelik açıklanan paketler ile 41,8 milyar lira arttırma emniyet imkanı sağlanmıştır. Değişik yandan, 100 milyar lirası ihracatçılara, 50 bilyon lirası ise turizmcilere başlamak amacıyla toplamda 150 bilyon liralık ince vadeli ve bağan faizli kredi imkanı sağlıyoruz. Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından mail zamanda müjdesi sunulan, esnaf ve zanaatkarlarımıza müteveccih 100 milyar liralık kullanılmamış bire bir itimat desteği sağlıyoruz.
DÜZEM KORUMALI MEVDUAT VE KATILMA HESABI’NI DEVREYE ALDIK: 2021 yılında Seviye Korumalı Tevdiat ve Iltihak Hesabı’nı devreye aldık. Eğin fonlara asıl aktarımı kapsamında Türk Büyüme ve İnovasyon Fonu tarafından etap sermayesi fonları üzerinden şirketlere toplamda bugüne büyüklüğünde 1,97 bilyon lira finansman sağlanmıştır. Etap Sermayesi Fonlarına, TÜBİTAK ile teşrikimesai ortamında Tech-InvesTR Programı kapsamında asıl aktarılmaktadır. Bu kapsamda köken aktarımı kararı alınan fonların mecmu büyüklüğü 2,28 bilyon liraya ulaşmıştır. Yastık altı altınların finansal sisteme kazandırılması amacıyla Kızıl Artırım Ekosistemi’ni hayata geçirdik. Mütenavip mal araçlarının başında gelen iştirak para sisteminin elan da gelişmesi ve mali dizge içerisindeki payının artırılması amacıyla adımlarımızı kararlılıkla atmaya devam ediyoruz.
540 MİLYAR METREKÜPLÜK DOĞAL GAZ REZERVİNİ 2023 YILI İTİBARIYLA KULLANIMINA SUNACAĞIZ: Hem Silivri hem dahi Tuz Gölü Marjinal Doğal Gaz Ambarlama Tesisleri’mizde depo doluluk oranlarında yüzde 100’e ulaştık. 2020 yılından itibaren Karadeniz’deki Sakarya doğal gaz sahasında keşfedilen 540 milyar metreküplük gaz rezervini 2023 yılı itibarıyla halkımızın kullanımına sunacağız. 2023’ün birinci çeyreğinde, geçmiş fazda üretilecek günlük 10 milyon metreküp katiksiz gazı milli ısı yayımı sistemimize aktarmış olacağız. bahis konusu tutar, yıllık bazda yaklaşık 4 bilyon metreküp tabii gaza karşılama ederken 2027-2028 yıllarında yıllık 15 bilyon metreküpe çıkartılacak. Özellikle yerel araba markamız olan TOGG koyulmak amacıyla elektrikli araçların yaygınlaşması amacıyla 81 ilde bin 500’den aşkın şarj istasyonunun kurulmasına yönelik Elektrikli Açkı Şarj İstasyonları Destek Programı’nı başlattık.
2021 YILINDA BÜTÇE AÇIĞI 201 MİLYAR TL, FAİZ ALIMLI AÇIK 20,7 MİLYAR TL: 2021 yılında bütçe giderleri 1 trilyon 603,5 bilyon teklik, bütçe gelirleri 1 trilyon 402 milyar teklik, bütçe açığı 201,5 bilyon teklik, nema dışı celi 20,7 bilyon teklik olarak gerçekleşmiştir. 2021 yılı merkezi hile bütçe tahmini ve yıl sonu gerçekleşmelerine bakılacak olursa, 2021 yılı bütçe giderleri, bütçe mebde tahmininin yüzde 19,1 ve yıl sonu gerçekleşme tahmininin ise yüzdelik 6,5 üstünde gerçekleşmiştir. Buna karşın, bütçe gelirlerimiz bütçe çıban tahminine göre yüzde 27,3 ve yıl sonu tahakkuk tahminine bakarak yüzde 9,9 oranında artım göstermiştir. 2021 yılında 201,5 milyar teklik adına gerçekleşen bütçe açığı, önceleri öngörülen açığın 43,5 milyar lira altında, sene sonu gerçekleşme tahmininin 28,5 bilyon lira altında gerçekleşmiştir. Ayrıca 2020 yılında 41,3 bilyon teklik olan repo dışı bütçe açığı, 2021 yılında 20,7 bilyon liraya düşürülmüştür.
2022 YILINDA BÜTÇE AÇIĞINI 461 MİLYAR TL, FAİZ KIŞMIRI AÇIĞI 131 MİLYAR TL YERINE TAHMİN EDİYORUZ: 2022 yılında, merkezi yönetim bütçe giderlerinin 3 trilyon 133,7 milyar lira, merkezi hile bütçe gelirlerinin 2 trilyon 672,5 bilyon lira, bütçe açığının 461,2 milyar liralık, nema dışı açığın 131,4 milyar lira kendisine gerçekleşeceğini hesap ediyoruz. 2022 yıl sonu bütçe açığının milli gelire oranının ise yüzdelik 3,4 olacağını öngörüyoruz. Bütçe giderlerinin detaylarına bakacak olursak; 2022 yılında personel giderlerinin 617,3 milyar teklik, toplumsal asayiş kurumlarına 98,1 milyar liralık, mehabet primi giderlerinin, mülk ve hizmet çalım giderlerinin 258,3 milyar liralık, akan transferlerin 1 trilyon 224,4 bilyon teklik, sermaye giderlerinin 277,6 bilyon liralık, sermaye transferlerinin 35,9 milyar teklik, takanak ödeme giderlerinin 292,2 bilyon teklik, repo giderlerinin 329,8 milyar lira olarak gerçekleşmesini bekliyoruz. 2022 yılında vergi gelirlerinin ise kestirmece 2 trilyon 269,6 milyar liralık, rüşvet dışı gelirlerin ise tahminî 402,9 bilyon liralık olacağını öngörüyoruz.
2023 YILINDA BÜTÇE AÇIĞI 659 MİLYAR TL OLARAK ÖNGÖRÜLDÜ: 2023 Yılı Merkezi Hile Bütçe Kanunu Teklifi’nde kazançlı sınıflandırmaya bakarak dağılıma bakacak olursak; Itidalli Vadeli Izlence ile uyumlu ayrımsız biçimde 2023 yılı bütçemiz, ülkemizin kalkınma hedefleri, halkımızın ihtiyaçları ile sosyal ve finansal alanda ilerlemeye yönelik adımlar çerçevesinde müstahzar ve komisyonunuza sunulmuştur. 2023 yılı bütçemizde, bütçe giderleri 4 trilyon 469,6 milyar teklik, bütçe gelirleri 3 trilyon 810,1 milyar liralık, bütçe açığı 659,4 bilyon liralık adına öngörülmüştür.
FAİZ GİDERLERİ 565 MİLYAR TL: 2022 yılına göre 2023 yılı bütçe ödenekleri yüzde 57,9 artmaktadır. 2023 yılı bütçe giderlerinin ekonomik sınıflandırmaya bakarak dağılımı ise şöyledir; personel giderleri 952,3 milyar liralık, içtimai düzenlilik kurumlarına izzet primi giderleri 150,4 bilyon lira, mal ve bakım kurum giderleri 318,7 bilyon liralık, akan transferler 1 trilyon 682 bilyon teklik, sermaye giderleri 315,8 milyar teklik, sermaye transferleri 37,3 bilyon liralık, takanak ödeme giderleri 359,2 milyar lira, sakınma ödenekler 88,2 milyar teklik, repo giderleri 565,6 bilyon liradır.
TARIMSAL BINDI 2023 YILINDA 54 MİLYAR TL: 2023 yılında bütçemizden tarıma ayrılan toplanmış kaynağı 142,9 milyar liraya çıkartıyoruz. Bu kapsamda, zirai destek programları için 54 bilyon lira, ekincilik sektörü envestisman ödenekleri için 40,4 bilyon liralık, tarımsal emniyet sübvansiyonu, müdahale alımları, tarımsal KİT ve dış satım destekleri üzere 48,5 milyar lira soy ayırıyoruz.
‘İLK EVİM’ PROJESİNE MÜRACAAT SAYISI 4,5 MİLYON: Kentsel transformasyon faaliyetlerini dahi örümcek TOKİ, 20 yıl içinde ürettiği 1 milyon 170 bin konutla en çok hane üreten kamu kuruluşlarının başında saha almaktadır. Yaklaşık 5 milyon vatandaşımız, TOKİ’nin ürettiği depreme dayanabilen, toplumsal donatıları ve yer düzenlemeleriyle nitelikli konutlarda oturmaktadır. Güçlükle ve ölçülü gelirli grupların konuta ulaşabilirliğinin kolaylaştırılması üzere evvel etapta 250 bin basamak kalkmak üzere kampanyalarla program döneminde toplamda 500 bin göz üretilecektir. Özlük evini yapacak vatandaşlara imarlı ve altyapısı yetişmek üzere bütün 1 milyon basamak arsası üretilmesi planlanmaktadır. Proje kapsamında resmi işlemleri tamamlanan başvurma sayısı 4 milyon 560 bine ulaşmıştır. İlk Arsam projesine başvurular ise 331 bine ulaşmıştır. Böylecene, bağan tutarlı peşinat ve taksitlerle vatandaşlarımızın hane sahibi olması sağlanarak konuta erişimi kolaylaşacaktır.
VATANDAŞLARIMIZIN BILEN GÜÇLERİNİ ARTIRIYORUZ: 2022 yılı başından itibaren minimal ücreti vergi dışı bıraktık. Algı adaleti ve denklik bağlamında tam ücretlilerin minimal ücrete çıkma fail kısmından birlikte idrak alınmamasını sağladık. Bu düzenleme ile hoppadak 2022 yılı süresince 90,6 bilyon liralık algı alınmasından vazgeçerek çalışanlarımızın çekicilik güçlerine arttırma benzeri bindi sağladık. Görgüsüz usulde vergilendirilen yaklaşık 850 bin esnafımızın kazançlarını sağlık vergisinden istisna tuttuk. Çiftçimizi tavlandırmak amacıyla zirai destekleme ödemelerinde dirimlik vergisini kaldırdık. Esnaf muafiyetinin kapsamını genişlettik. İşçilere sunulan günce kemirmek bedeli ve günce nöbet bedeli derogasyon tutarlarını artırdık. Vatandaşlarımızın hava güçlerini artırıyor, dirimsel dağılımında adaleti iyileştiriyoruz.”
