Prof. Dr. Ersin Karabacak: Benlisığırkuyruğu türünün nesli efdal yıldırma altındadır

– Prof. Dr. Ersin Karabacak: Benlisığırkuyruğu türünün nesli faziletkâr gözdağı altındadır

Prof. Dr. Ersin Karabacak: Türümüz az çok faziletli tehdit altında

Prof. Dr. Ersin Karabacak: Yok olmaya bir adım eksik olan tuhaf olarak karşımıza çıkıyor

ÇANAKKALE – Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Olgun Fakültesi Biyoloji Bölümü Akademisyen Prof. Dr. Ersin Karabacak, Türkiye’dahi yer kayran 256 sığırkuyruğu türünden birisi olan Verbascum hasbenli (benlisığırkuyruğu) türünün yalnızca Çanakkale’ye hür ayrımsız çeşit olup, neslinin faziletkâr tehdit altında olduğunu söyledi.

Ekincilik ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği aksiyon birliğinde, Türkiye’da nesli tükenmekte olan Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi dulda altına alındı. Türkiye’bile vadi düz 256 sığırkuyruğu çeşidinden birisi olan ve Çanakkale’ye başmaklık bir nebat türü olan Verbascum hasbenli’nin (benlisığırkuyruğu) nesli gözdağı altında. Kayalık alanlarda yetişen aynı kabil olan Verbascum Hasbenli benli sığırkuyruğu’nun tehditleri arasında madencilik faaliyetleri, yenilenebilir enerjiler, hayvan otlatmaları düzlük alıyor.

Benlisığırkuyruğuna bitki türünün neslinin bulunmayan olmaması için, Avrupa Birliği ile Tabiat Dulda ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü aracılığıyla ölçülü, ‘Yeni Bire Bir Yöntem Bilimi çerçevesinde Türkiye’deki Nesli Ateş Altındaki Türler İçin Eylem Planlarının Hazırlanması, Uygulanması ve İzlenmesi” projesi çerçevesinde düzentileme başlatıldı. Geçtiğimiz hafta Çanakkale’bile, Çanakkale’dahi Türkiye’deki nesli nâr altındaki enva üzere eylem planlarının hazırlanması, uygulanması ve izlenmesi projesi çerçevesinde ‘Benlisığırkuyruğu Gösteri Planı Çalıştayı’ düzenlendi. Çalıştay sonrası, 2023 yılından itibaren 5 sene süreyle benlisığırkuyruğu türü izlenmeye alınacak. 5 sene boyunca elde edilecek veriler çerçevesinde, benlisığırkuyruğu türünün yer işe yarayacağı, doğadaki rolü ile türün yararlı olabileceği alanlar belirleme edilecek.

Projede düzlük düz ve benlisığırkuyruğu türünün meydan çalışmalarında inceleyecek olan ÇOMÜ Haber Fakültesi Biyoloji Bölümü Akademisyen Prof. Dr. Ersin Karabacak, “Türkiye’da düzlük düz 256 sığırkuyruğu türünden birisi olan Verbascum hasbenli (benlisığırkuyruğu) türünün sadece Çanakkale’ye özgür aynı kök olup, neslinin erdemli gözdağı altında olduğunu belirterek, “Zira bulunduğu sahalar alelumum kayalık alanlar ve bu kayalık alanlar haricinde ayrıksı hiçbir yerde maatteessüf yaşayamıyor. Endemik nebat türü yalnızca Çanakkale memleket merkezi ile Bayramiç ve Kampana ilçelerindeki çokça mecbur bir bölgede beş altı köyde bulunuyor. Tığ bu türü incelediğimizde CR (Kritik Tehlikede) kategorisinde vadi alıyor. Yani yok olmaya ayrımsız aşama kalmış olan soy yerine karşımıza çıkıyor. Tehditleri ortada madencilik faaliyetleri, yenilenebilir enerjiler, efsanevi otlatmaları başta sayılabilir” dedi.

Benlisığırkuyruğuna bitki türünün neslinin bulunmayan olmaması üzere Çanakkale’de bir çalıştay de düzenlendiğini kaydeden Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ersin Karabacak, sözlerine şöyle bitmeme etti:

“Popülasyonlarında berenarı hastalıklı olarak bulunmaktadır. Bununla ilgilendiren adına geçtiğimiz hafta benzeri Avrupa Birliği, Saf Hayatı Siper ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Tehlikedeki Çeşitler Projesi işbirliğiyle benzeri çalıştay gerçekleştirdik. Bu çalıştayda türü tehdit eden faktörler belirlendi. Bunlarla ilişkin neler yapılabilir, hal önerileri neler cins diye bunlar tartışıldı. Paydaşlarımız bu konuda ellerini taşların altına koydular. Bu çalıştayın sonucuna bakarak da, 2023 yılından itibaren başlayarak ilkokul sene süreyle bu türü yerinde izleyeceğiz. Ne durumda olduğunu süreli olarak izlem edeceğiz. Umarım bu çalıştay ve izleme projesinin sonucunda türü elan mebzul popülasyonlara taşıyabiliriz. Bittabi ki türü ilk etapta tanımamız çok önemliydi. Zira tanımadığımız türü korumanın dayanabilen aynı yolu olmuyor. Tanınmayan hiçbir öz korunamaz. Bunun nelere meydan olabileceği, ne işe yarayacağı, doğadaki rolleri nelerdir bunları daha bilmiyoruz. Bunları bu proje çerçevesinde tekrar ortaya çıkartacağız. Ihtimal da bu türün hayır olabileceği alanlar vardır, bunları araştıracağız. Biz laboratuvarlarımıza şimdilik tohumlarını aldık. Tohumlarından çimlendirmeler yapıp nesiç kültürü ile bunları üretmeye çalışıyoruz. Tabii popülasyonlarına katkıda bulunmaya çalışıyoruz” dedi.

Benlisığırkuyruğu

Benlisığırkuyruğu, bilimsel adı ile Verbascum hasbenlii, Kuzeybatı Anadolu’bile sadece Çanakkale ilinde yayılış gösteren bir sığırkuyruğu türüdür. Verbascum hasbenlii (Benlisığırkuyruğu) Scrophulariaceae (Sıracaotugiller) familyasına ilgilendiren olup 2012 yılında Prof. Dr. Anlaklı Aytaç ve Prof. Dr. Hayri Kötü eliyle Çanakkale ilinden malumat dünyasına tanıtılmıştır. Bilimsel epiteti Gazi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Abdullah Hasbenli’nin ismi onurlandırılmak için bu bitkiye verilmiştir. Türki bilimsel ismi ise hem Hasbenli soyadında kâin hem üstelik çiçeklerinde kâin iki nüsha benekten hava “benlisığırkuyruğu” olarak türetilmiştir. Nebat aynı yahut iki yıllık, 15-75 cm boyunda, dik ya da yükselicidir, tabandan itibaren dallanma gösterir. Yaprakları 2-5 çiftli, lirat yahut beyzi teleksi tiptedir. Çiçek durumu çokça çiçeklidir, gelişigüzel sırtçı altın varak koltuğundan bir tane tıpkı çiçek yarar. Yan yapraklar sarı, tekerleksi, 12-15 mm çapında, bağırsak kısmında hücre eş iki nüsha morumsu fakül bulunur. 4 skor verimli stameni bulunmaktadır. Kapsül semere genişçe beyzi ila küremsi şekildedir. Mayıs-Temmuz ayları ortada çiçeklenir. Haziran ve Ağustos ayları ortada da meyveler olgunlaşır. Bulunduğu lokalitelerde, 250-950 m ortada, meşe, karaçam ormanlarında ve açıklıklarındaki sadece metamorfik blok kayaların (al andezit) üzerinde veya seyrek yerine kayaların diplerindeki yer üzerinde de görülmektedir. Çanakkale’da türün yayılış gösterdiği ve gösterebileceği hesap edilen noktalara arazi çalışması işlenmiş ve sonucunda toplam 8 lokalitede tespit edilmiştir. Bu lokalitelerde kestirmece 396 civarı olmuş can sayılmıştır. Verbascum hasbenlii yalnızca Çanakkale ilinde yayılış göstermekte olup CR (Kritik Tehlikede) kategorisinde meydan kayran dernekevi endemik bir türdür. Madencilik faaliyetleri, rüzgar erke tribünleri ve gün enerji sistemleri (ruhsat aşamasında), kat yapımları ve otlatma türün popülasyonlarını bilvasıta yahut doğrudan yerine etkileyen faktörlerdir. Antrparantez iklimdeki istinas dahi, yaşam yerinin güçlüğü ile birleşerek türün biyolojisini damarlı etkilemektedir.

Share: