GENÇAĞA KARAFAZLI
Cengiz İnşaat’ın Rize’deki İyidere Geri Hizmet Liman inşaatının bahir dolgusuna taş bulmak üzere İkizdere’nin Eskencidere Vadisi’nde imal çalışmaları bitmeme eden taş ocağına cebin savaş veren Cevizlik köyü sakinleri, bire bir vadide SR İnşaat marifetiyle yapılması planlanan mermer ocağı üzere Rize Valiliği’nce sunulan “Çevresel Takı Değerlendirmesi (ÇED) vacip değildir” kararının iptali için açtıkları davayı kazandı. Cengiz İnşaat’ın taş ocağı için açılan ülkü henüz evvel reddedilirken SR İnşaat’ın açmayı planladığı mermer ocağı amacıyla verilen “ÇED mukteza değildir” kararı fek edildi.
Rize İdare Mahkemesi, Eskincidere Vadisi’nde Cengiz İnşaat’ın yapım çalışmalarının sürdüğü taş ocağının lahzada yanı başında SR Tarım Turizm İnşaat Envestisman Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi vasıtasıyla yapılması planlanan mermer (bazalt) ocağı ve pili-eliminasyon tesisi projesi için Rize Valiliği Çevre ve Kentçilik Müdürlüğü’nce verilen “ÇED vacip değildir” kararının iptali amacıyla 17 köylünün açılan davada kararını açıkladı.
Mahkeme, mermer ocağı açılacak alanın erdemli akıntı derecesinde olduğuna ve aşınım riski taşıdığına, ocağın ormancılık çalışmaları üstünde münasebetsiz etkilerinin olacağına, su kaynaklarına uymazlık vereceğine ve projenin uygulanmasının mevzuat ve ilmî esaslara göre akseptans edilebilir düzeylerde olmadığına değişmeyen vererek Rize Valiliği’nce sunulan “ÇED mukteza değildir” kararını iptali etti.
“BİLİMSEL ESASLARA GÖRE KABUL EDİLEBİLİR DÜZEYLERDE DEĞİL”
Duruşma, halel kararın gerekçesini şöyle açıkladı:
“Ülkü konusu Rize ili, İkizdere ilçesi, Cevizlik köyünde kurulması planlanan mermer (bazalt) ocağı ve melez-eleme tesisi projesinin, sahanın jeomekanik tespiti, ekstrem-akaçlama, arıcılık faaliyetleri, orman alanları, su kaynakları (satıh ve hilaf) değerlendirmeleri açısından Çevre Kanunu ve Çevresel Kalın Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında yer üzerindeki zıt etkilerinin, projenin uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalarla alınacak önlemlerin ait mevzuat ve ilmî esaslara bakarak kabul edilebilir düzeylerde olmadığı, raporda ayrıntıları verilen bu parametreler açısından çevresel sıkıntı değerlendirmeleri yapılmamış projenin bu anlamsız ile işletilmesi durumunda fiziki ve biyolojik çevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribine, bozulmasına ve yok olmasına sebep olacağı, çevreye olabilecek olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi evet da zararın çevreye engel vermeyecek ölçüde en organ indirilmesi amacıyla gerekli önlemlerin alanı temsilden ırak ve literatür bilgilerine dayalı hazırlandığı ve proje özelinde uygun ve yeterli olmadığı, proje alanında yürütülecek faaliyetin ve kurulacak nakız ve eleme tesisinin pres kapasitesi, kullanılacak maharet donanım ve formül gözetildiğinde mermer (bazalt) ocağı ve melez-eleme tesisi projesi ile ilgilendiren namına verilen Rize Belde ve Kentçilik İl Müdürlüğü’nün 25.09.2019 devir ve E-201966 çevrilmiş ‘ÇED zaruri değildir” kararının teknik kendisine tam ve makul olmadığı görüşlerine yer verilmiştir.
“SU KAYNAKLARI BEIS GÖRECEK, AŞINIM OLUŞACAK”
Projenin, mermer (bazalt) ocağına ait bazalt cevheri üzere kayaç mekaniği laboratuvar deneylerinin ve buna tutkun yerine jeomekanik etüt raporunun hazırlanmadığı, PTD’bile akarsu kaynakları açısından alanı düzen anlamında hidrojeolojik ve hidrolojik açıdan bire bir değerlendirmenin ve bilimsel çalışmanın yapılmadığı, PTD’birlikte dava konusu proje faaliyetleri ile alanın akarsu morfolojisi açısından çevresel etkilerinin tıpkısı değerlendirmeye tabi tutulmadığı, PTD’üstelik çap suları ile ait kendisine umumi hidrojeolojik özellikler dışında hidrolojik devre yönünden bilimsel değerlendirmelerin vadi almadığı, PTD’bile meydan düz önlemlerin tefcir ve taşkının çevresel etkilerini kıymetlendirme açısından makul ancak alanın topografik özellikleri dikkate alındığında tam olmadığı, ocağın işletilmesi sırasında akarsu kaynaklarının görebileceği zararlar ve bu kaynakların korunmasına müteveccih düzlük özelinde alınacak tedbirlere değinilmemesinin su kaynakları açısından PTD’nin ilmî ve beceri anlamda oylumlu tıpkısı eksikliği olduğu, proje alanının akıntı derecesi ve yerey yapısı fiktif ile arazi himaye karakteri taşıdığından alanın şişman kısmında aşınım riski tehlikesi bulunduğu halde mufassal benzeri arazi tetkik raporu davranmak suretiyle aşınım riskinin önlenmesine müteveccih projelere PTD’da yer verilmediği anlaşılmıştır.
“ÇEVRENİN KORUNMASI ÖDEVİNE AYKIRILIK OLUŞTURUYOR”
Serencam adına, dava konusu projenin çalışma alanı itibariyle karışma olduğu, seçme-eliminasyon kriterleri uygulanacak projeler üzere öngörülen asgari yükümlülüklere uyulmadığı, bu durumun ise alelhusus akarsu kaynakları yönünden Anayasa’yla egemenlik altına alınan çevrenin korunması ödevine uymazlık oluşturacağı, nedeniyle proje alanında yürütülecek faaliyetin ve kurulacak nakız ve eleme tesisinin hayatiyet süresi, pres kapasitesi, kullanılacak maharet tesisat ve yöntem gözetildiğinde, mermer (bazalt) ocağı ve melez-eliminasyon tesisi projesi ile ilgilendiren olarak Rize Valiliği Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nce verilen 25/09/2019 ruz ve E-201966 sayılı ‘ÇED zaruri değildir’ kararında hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.”
“ETMEK Kİ ŞİRKETLERE VEYA SAHİPLERİNE BAKARAK İŞİN RENGİ DEĞİŞİYOR”
Davacı köylülerin avukatı Yakupşekip Okumuşoğlu, Rize İdare Mahkemesi’nin karanını ANKA Olgun Ajansı’na şöyle değerlendirdi:
“SR İnşaat’ın tahsis etmek istediği ve çalışmalarını sürdürdüğü taş ocağı, Cengiz İnşaat’ın geri hizmet liman inşaatına taş çıkarmak için çalışmaların bitmeme ettiği Eskencidere Vadisi’nin kolaylıkla yanı başında. Mahkemenin aldığı bu karar, bizim ve doğanın talanına karşı çıkan Cevizlik köyü yurttaşlarının, Cengiz İnşaat’ın taş ocağı çalışmalarının bitmeme ettiği Eskencidere Vadisi’nde hayat alanlarını elbet yok edeceğini gösteren ayrımsız karardır. Benzeri vadide iki ayrı iştirak taş ocağı çalışması yapıyor ve murafaa aşağıda iş eden SR İnşaat’ın taş ocağının çalışmalarının doğayı ve yaşam alanları bulunmayan edeceğine değişmeyen veriyor, ÇED raporunu bozma ediyor. Ancak bir lahzada yanı başında, yukarıda tıpkı yıldan beri doğayı tefviz fail Cengiz İnşaat’a taş temini için yapılan taş ocağı ile ilişkin açtığımız fek davasını reddediyor. Bunu yakalamak cins değil. Şirkete göre mi değişmeyen veriliyor? Türkçesi şaşırdım. Acep buradaki taş ocağı de Cengiz İnşaat’a taş temini için yapılıyor olsaydı karar ne olacaktı, merak etmedim değil. Mahkemenin, Cengiz İnşaat’a taş temini amacıyla geçmek istenilen taş ocağı ile ilişik henüz evvel verdiği değişmeyen kesinlikle türel değildir. Mahkemenin SR İnşaat’ın taş ocağı amacıyla verdiği kararı, Cengiz İnşaat üzere yapımı devam fail taş ocağı ile ilgili dahi vermesi gerekirdi. Çünkü ikisi dahi ayni vadide. Kararda, ‘projenin bilimsellikten ırak yapıldığı’ vurgusu, Cengiz İnşaat’a taş realizasyon edilen taş ocağı için üstelik aynıyla geçerli olması gerekirdi. Almak kim şirketlere veya sahiplerine göre işin rengi değişiyor.”
